از شهر الهه انگور چه می دانید؟
از شهر الهه انگور چه می‌دانید؟
ملکان یک شهر کشاورزی است تا یک شهر صنعتی و یا تجاری، مشهورترین محصول کشاورزی این شهرستان انگور است به طوری‌که این شهرستان به شهر الهه انگور مشهور است و چندین کارخانه‌ی سبزه پاک‌کنی از صنایع تبدیلی وابسته به این مشغول هستند.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، منطقه‌ی آذربایجان‌شرقی، این شهرستان با داشتن 11هزار هکتار باغ انگور قطب تولید انگور در استان آذربایجان‌شرقی و کشور بشمار می‌رود و مقام نخست استان و مقام دوم کشور را در این خصوص به خود اختصاص داده و 70 درصد انگور تولید شده در این منطقه به‌صورت کشمش خشک، کالیفرنی و تیزآبی پس از فرآوری به کشورهای حاشیه‌ی خلیج‌فارس و اروپایی صادر می‌شود.
اکثر جمعیت روستایی و حتی شهری این شهرستان به شغل تاکداری مشغول هستند و پس از تاکداری، قالیبافی شغل دوم مردم ملکان بشمار می‌رود.
علاوه‌بر آن شهرستان ملکان 116 آثار تاریخی در فهرست آثار ملی کشور را به خود اختصاص داده است و جزو شهرهای مهم و ارزشمند استان آذربایجان‌شرقی در حوزه‌ی میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری بشمار می‌رود و از این‌رو بهترین محل برای گردشگران داخلی و خارجی و بخصوص مسافران نوروزی است.
دکتر «بشیر بیگ‌بابایی»، استاد جفرافیا و شهرسازی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ملکان در گفت‌وگوی اختصاصی با خبرنگار ایسنا، با اشاره به موقعیت جغرافیایی این شهرستان می‌گوید: شهرستان ملکان به‌لحاظ جذابیت‌های طبیعی و اکوتوریسم یکی از مناطق بالقوه در کشور و استان آذربایجان‌شرقی محسوب می‌شود.
وی افزود: طبیعت زیبا، آب و هوای معتدل، باغات زیبای انگور و سواحل رودخانه‌ها طبیعت مطلوبی را برای مسافران فراهم می‌کند.
استاد جفرافیا و شهرسازی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ملکان با بیان این‌که این شهرستان به‌لحاظ تاریخی قدمت چندین هزار ساله دارد، اظهار کرد: آثار شهر ویران شده لیلان و قلعه بختک لیلان نشان از حکومت دوره سامانیان و یادگاری از شهر شیز پایتخت آئین زرتشتیان است.
مولف 5 عنوان کتاب در خصوص جغرافیا و شهرسازی در ادامه سخنانش گفت: پل قیزلار کورپوسی(پل دختران)،امام‌زاده مبارک شهر، قلعه تاریخی بایقوت، زیارتگاه و چشمه علی بلاغی، چشمه معدنی آرپادره سیو صدها آثار تاریخی و گردشگری دیگر حکایت از زیبایی‌ها و قدمت منطقه ملکان دارد.
بیگ‌بابایی خونگرمی و میهمان‌نوازی را از خصوصیات مردم شهرستان ملکان برشمرد و افزود: برگزاری مراسم و آئین‌ها از جمله برگزاری باشکوه عزاداری محرم و تاسوعا و عاشورای حسینی، چهارشنبه‌سوری، شب یلدا و ... مثال زدنی است.
وی کشمش و فراورده‌های انگور را از جمله سوغات شهرستان ملکان دانست و گفت: کشمش و مشتقات حاصل از انگور مثل دوشاب هم‌چنین قالی که از لحاظ کیفیت شهرت جهانی دارد از جمله سوغات شهرستان ملکان محسوب می‌شوند.
بر اساس این گزارش، پل دختر قلی کندی ملکان معروف به(( قیزلار کورپوسی)): پل دختر قلی کندی ملکان که روی رودخانه «مردق» در دهستان گاودول مرکزی و بین روستاهای قلعه چوق و قلی کندی از توابع شهرستان ملکان قرار دارد به علت نوع طاق‌ها و ترکیب نمای سنگی و آجری ویژگی‌های خاصی دارد.
به گفته‌ی رئیس اداره‌ی سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری شهرستان ملکان، با پیشنهاد اداره‌کل میراث فرهنگی آذربایجان‌شرقی و در اجرای ماده یک از قانون تشکیلات سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری کشور، پل قیزلار روستای قلی کندی ملکان به شماره 22718 در فهرست آثار ملی ثبت شد.
«وحید خادمی» به قدمت این پل اشاره کرد و افزود: قدمت این پل به دو دوره صفویه و قاجاریه برمی‌گردد.
وی اظهار کرد: این پل در ایام تعطیلات و به‌خصوص ایام تعطیلات نورزی و بخصوص 13 بدر و روزهای تابستان از بزرگترین نقاط گردشگری و محل تفریح مسافران هم‌چنین اهالی شهرستان ملکان محسوب می‌شود.
وی ادامه داد: پل قیزلار دارای پنج چشمه(سه چشمه اصلی و دو چشمه فرعی) است، چشمه‌های اصلی برای گذر آب رودخانه بوده و چشمه‌های فرعی برای آبیاری اراضی کشاورزی مورد استفاده قرار می‌گرفته است که به‌علت تجمع خاک ناشی از رسوب آب رودخانه بسته شد.
خادمی با بیان این‌که پایه‌های پل سنگی بوده و خود پل با مصالح سنگی و آجری ساخته شده است، اظهار کرد: این پل با ابعاد تقریبی 49 متر طول و 5.5 متر عرض و ارتفاع شش متر و مساحت 257 متر مربع، راه ارتباطی ماشینی دو روستای قلی کندی و شیخ بابا شهر ملکان است.
وی افزود: این پل از زمان ساخت به‌عنوان پل ارتباطی مورد استفاده قرار گرفته و به نام پل قلی کندی نیز بین مردم نامیده شده است.
از دیگر اماکن دیدنی ملکان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
منطقه‌ی گردشگری شورسو
آب معدنی شورسو امتحان خود را در درمان دردهای عضلانی پس داده است این محل در 6 کیلومتری شهرستان ملکان قرار گرفته و مابین دو روستای شیخ بابا و شیخ السلام قرار گرفته است.
به گفته‌ی خادمی، با توجه به اهمیت این محل سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری زیر ساخت‌هایی را در محل جهت استفاده مردم احداث کرده است.
چشمه‌ی آب معدنی آرپادرسی: این چشمه در 25 کیلومتری شهرستان ملکان و در روستای آرپادرسی قرار دارد. خواص مفید آب این چشمه دفع سنگ کلیه است. به‌طوری‌که هر سال مسافران و گردشگران زیادی برای استفاده از آب این چشمه به شهرستان ملکان مراجعه می‌کنند.
زیارتگاه علی بلاغی: این محل در روستای آقمنار می باشد که از فضای باز برخوردار است. زیارتگاه، محوطه تاریخی و چشم‌انداز منحصر به‌فرد منطقه گویای شواهد ارزشمند تاریخی و طبیعی آن است. این محل در پائین تپه علی بلاغی واقع شده و در فهرست آثار ملی کشور ثبت شده است و از منتهی‌الیه تپه چشمه‌ای پر آب جاری است و از منظره‌ای دلچسب برخوردار می‌باشد که هر سال گردشگران و مسافران زیادی را در جهت استفاده از آن به خود جذب می‌کند.
قلعه بختک شهر لیلان: قلعه‌ی بختک در ورودی شهر لیلان مرکز بخش لیلان از توابع شهرستان ملکان واقع است. این قلعه در سال 1379 با شماره 2780 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
این قلعه در سال‌های قبل توسط بسیاری از باستان شناسان ایرانی و خارجی بررسی و بازدید شد و در خصوص قدمت و پیشینه‌ی تاریخی آن، مطالبی را ارائه کرده‌اند.
وی ادامه داد: آثار بررسی سطحی قلعه حاکی از قدمت پیش از تاریخ تا دوره اسلامی بوده و عمدتاً آثار دوره‌ی ساسانی و اشکانی در آن به چشم می‌خورد.
در سال 1386 در نخستین اقدام عملی، نقشه‌ی محدوده قلعه و نیز عکس ماهواره‌ای محوطه تهیه شد. یکی از مهم‌ترین کارهایی که امسال در محدوده‌ی قلعه‌ی بختک انجام شد، شناسایی و بررسی باستان‌شناسی تپه‌های اقماری و محدوده‌ی قلعه بختک بوده، با توجه به نوشته‌هایی که در گزارش‌های باستان‌شناسی در خصوص قلعه بختک آمده است، شمار تپه‌هایی را که در ارتباط با قلعه و در حوزه‌ی فرهنگی آن آمده است، هیئت بررسی امسال، 46 تپه از حوزه‌ی فرهنگی قلعه را شناسایی کرده و پرونده‌های ثبتی آنها تهیه شده و در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. هم‌چنین حریم و محدوده‌ی قلعه در سال‌های جاری به‌صورت شبکه‌بندی شده نمونه‌برداری سفالی شده تا در خصوص قدمت و مسائل پژوهشی آن کمکی به باستان‌شناسان کرده باشد.
پل آجری لیلان چای: پل لیلان در یک کیلومتری جنوب شهر لیلان بر روی رودخانه لیلان چای واقع است. در دوران پیشین راه ارتباطی همدان – کردستان و ... در اطراف جنوب و مراغه – تبریز در شمال از این راه قدیمی انجام می‌شد اما هم‌اکنون به‌علت احداث جاده‌ی جدید میاندوآب – ملکان این منطقه دور افتاده محسوب می‌شود و راه ارتباطی روستاهای فتح‌الله کندی، محسن‌آباد(جین قره) به شهر لیلان است.
رودخانه‌ی لیلان چای برای دشت لیلان بسیار حاصلخیز و تمدن‌ساز در طول تاریخ بوده و هست تمدن‌ها و فرهنگ‌های بسیار کهن از دوران پیش از تاریخ در کنار این رودخانه شکل گرفت و از جمله فرهنگ‌ها می‌توان به تپه چمن و الله قلی و برخی تپه‌های شرقی اشاره کرد. در دوران تاریخی و دوران اسلامی نیز اهمیت این رودخانه برای دشت لیلان بسیار حاصلخیز و مساعد برای کشاورزی و به‌ویژه باغ‌های آن با اهمیت است.
رودخانه‌ی لیلان از کوهستان‌های شرقی لیلان سرچشمه و به سمت غرب جریان می‌یابد و در نزدیکی شهر میاندوآب به رودخانه زرینه رود می‌پیوندد و به دریاچه ارومیه می‌ریزد.
پل دارای سه دهنه که اندازه‌ی دهنه‌ها به‌صورت یکسان و جهت پل بصورت شمالی – جنوبی بوده و در قسمت شرقی سه موج‌شکن بصورت مثلثی بوده و در قسمت غربی پل نیز به سه نیم دایره به‌صورت پشت بند وجود دارد مصالح به کار رفته در پل عبارت است از آجر که در قسمت‌های طاق‌ها و قسمت‌های فوقانی پل به‌کار رفته و سنگ‌های تراش‌دار که در قسمت پایه‌ها و موج‌شکن‌ها و پشت‌بندها به‌کار رفته است ابعاد این سنگ‌ها در حدود 20+50 سانتی‌متر یک مورد و 20+30 سانتی‌متر یک مورد دیگر ثبت شده و ابعاد آجرهای بکار رفته نیز 6+22+22 سانتی‌متر بودند.
ارتفاع پل از جان پناه پل تا سطح رودخانه 4.90سانتی متر و ارتفاع موج‌شکن‌ها 1.30 سانتی‌متر و طول پل 24 متر و عرض آن 6.50 سانتی‌متر و فاصله‌ی دهنه‌ها 4.40 سانتی‌متر و ارتفاع طاق‌ها 3.50 سانتی‌متر ثبت شده پشت‌بندهای نیم دایره‌ای پل 2.20 سانتی‌متر و به‌صورت نیم دایره هستند. طاق‌های پل به‌صورت جناغی و در وسط نوک بیزه طاق یک سنگ سفید آهکی به‌کار رفته است. بطور کلی تا ارتفاع 1.30 سانتی‌متر سنگ از آن به بعد مصالح آجر به‌کار رفته است و موج‌شکن‌ها و پشت‌بندها تا همان ارتفاع 1.30 هستند.
هم‌اکنون یک پل نیز در 100 متری غرب پل لیلان ساخته شده راه ارتباطی هم‌اکنون از روی آن می‌گذرد.
از نظر تاریخ‌گذاری با توجه به این‌که در پل هیچ‌گونه کتیبه‌ای وجود ندارد خیلی مشکل به‌نظر می‌رسد اما با توجه به شیوه معماری و طاق‌های پل هم‌چنین شواهد آثار منطقه لیلان که غالباً بیشتر از دوره ایلخانی نیست می‌توان این دیدگاه را مطرح کرد که پل مربوط به عصر ایلخانی است که راه گذر تخت سلیمان به مراغه از این راه کاروان رو قدیمی عبور می‌کرده است.
به گزارش ایسنا، شهرستان ملکان با وسعت 1007 کیلومترمربع (2.2 درصد مساحت استان) در 150 کیلومتری جنوب غربی مرکز استان آذربایجان‌شرقی واقع شده و از سمت شمال با شهرستان‌های بناب و مراغه، از سمت شرق با شهرستان مراغه و از سمت غرب و جنوب با استان آذربایجان‌غربی هم‌مرز است.
براساس نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال 1390، جمعیت شهرستان ملکان در حدود 106118 نفر (2.8 درصد جمعیت استان) و جمعیت مرکز این شهرستان 25312 نفر برآورد شده است. جمعیت شهری این شهرستان 31487 نفر و جمعیت روستایی آن 74631 نفر و تعداد خانوار آن 29707 خانوار است. این شهرستان، 2 بخش مرکزی و لیلان و 3 شهر ملکان، لیلان و مبارک شهر و 5 دهستان و 84 پارچه روستا دارد.
گزارش از: سیاوش عینالو - نماینده و خبرنگار خبرگزاری ایسنا در شهرستان ملکان
