جای خالی روابط عمومی و رسانه ها در سند ملی توسعه استان

آذرقلم: هفته گذشته رییس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی شهرستان تبریز مطلبی درباره روابط عمومی ها اعلام کرد که حاوی نکات مهمی بود. در این خبر، فرهاد دیرنگ در کار گروه تخصصی فرهنگی و اجتماعی شهرستان تبریز با اشاره به ضعف عملکرد روابط عمومی در نهادهای مختلف اظهار داشته: «رابطه بین روابط عمومی دستگاه‌ها با رسانه‌ها یا ناسالم بوده و یا به صورت غیرحرفه‌ای تعریف شده است. وی با اشاره به اینکه مدیران دستگاه‌ها نسبت به کارکرد روابط عمومی دیدگاه حرفه‌ای ندارند، تصریح کرد: با همین دیدگاه کسانی در پست روابط عمومی قرار می‌گیرند که هیچ تخصصی در این حوزه ندارند. دیرنگ افزوده: زمانی تمام فعالیت روابط عمومی در چاپ پلاکارد خلاصه شده بود و حالا هم به نصب بنرهای مناسبتی تغییر یافته است.»

واقعیت تحقیقی نشان می دهد که روابط عمومی های ادارات و نهادهای کشورمان از ماهیت ذاتی خویش دور شده اند. ابتدایی ترین و مهمترین وظیفه روابط عمومی بر اساس تنها تئوری موجود در این رشته عبارتست از: ایجاد ارتباط  دو سویه با مخاطبان! متاسفانه روابط عمومی های کشور در انجام این وظیفه ذاتی خویش چندان توفیقی نداشته اند. همانطوری که در مقاله ای که در اوایل سال منتشر شده بود نیز تاکید کردم بار اصلی دغدغه مقام معظم رهبری در نامگذاری سال ۱۳۹۴ با عنوان «دولت و ملّت، همدلی و هم ‌زبانی» بر دوش روابط عمومی ها است. معتقدم ضعف عملکرد روابط عمومی ها در انجام رسالت و وظایف ذاتی اش ما را به این مرحله رسانده است. عملکرد مدیران و مسئولان موجب شده در حال حاضر نیز روابط عمومی ها در اکثر سازمان ها فاقد متولی، چارت سازمانی، نیروی انسانی متخصص، تجهیزات و امکانات مناسب و بر خلاف فلسفه اولیه روابط عمومی، حضور مدیران و روسای تعریف و تمجیدگوی مسئولان رده بالای سازمان باشند، افرادی که ناهمدل و بی همزبان با مردم بوده و فقط در فکر منافع خویش و مدیران بالا دستی شان می باشند.

بر اساس نظرات کارشناسان و اهل فن، چالش های روابط عمومی در ایران را می توان در دو بخش اصلی (تشکیلات و چارت سازمانی مناسب – اعتبارات – آموزش – نحوه عمل نیروی انسانی و وجود نگرش های غیر تخصصی) و فرعی (نداشتن متولی – نبود تشکل های حرفه ای و نبود قانونمندی مسئولیت های استراتژیک و حرفه ای روابط عمومی) تقسیم کرد[۱].

ارتباط با رسانه ها که در میان وظایف اصلی شش گانه روابط عمومی قرار می گیرد از مهمترین کارکردهای روابط عمومی های دستگاه های اجرایی به شمار می رود. ارتباط با رسانه ها نقش مهمی در برقراری ارتباط بین سازمان و مردم داشته و ارائه اطلاعات به افکار عمومی را تسهیل می کند. یک روابط عمومی موفق باید بهترین مرجع برای پاسخگویی به مخاطبین سازمانی و ارباب رجوع بوده و اطلاعات مناسب و مفید برای اطلاع افکار عمومی را در موقعیت های زمانی مختلف منتشر نماید. با پیشرفت و توسعه وسایل ارتباطی خوشبختانه ارائه اطلاعات به اقشار مختلف مردم آسان تر شده است. امروزه هر موسسه، به قدرت انکارناپذیر رسانه ها جهت شناسانده شدن به مردم پی برده و لذا نیاز به «معرفی صحیح و با هدف» روز به روز بیشتر مشاهده می گردد.

در جهان امروز، وسایل ارتباط جمعی، روزنامه، رادیو، تلویزیون و سینما با انتقال اطلاعات و معلومات جدید و مبادله افکار و عقاید عمومی، در راه پیشرفت فرهنگ و تمدن بشری نقش بزرگی را به عهده گرفته اند. به طوری که بسیاری از دانشمندان، عصر کنونی را « عصر ارتباطات » نامیده اند. هابرماس اندیشمند معاصر در این زمینه «شرط لازم و کافی برای پیدایی گستره همگانی در هر زمانی و به خصوص جوامع فرا مدرن را « اطلاعات » و به روز بودن آن می داند و معتقد است افکار عمومی بر این اساس شکل می گیرد و منوط بر وجود، کیفیت و چگونگی اطلاعات خواهد بود[۲].

همانگونه که مطرح شد یکی از وظایف مهم و در عین حال اصلی روابط عمومی ها انعکاس اخبار و رویدادهای سازمانی به مخاطبان از طریق رسانه ها می باشد، که با توجه به حساسیت و اهمیت این امر معمولاً روابط عمومی ها در چارت سازمانی خود واحدی را تحت عنوان واحد ارتباط با رسانه ها یا شخصی را به عنوان مسئول ارتباط با رسانه دارند که در هر حال افراد شاغل در این واحد باید از تجربه، تخصص، درایت و آگاهی کافی نسبت به وظایف و حوزه سازمانی خود برخوردار بوده و دارای ارتباطات قوی و مؤثر باشد. این فرد یا افراد بایستی به میزان مناسبی رسانه های موجود را شناخته و تحلیل وضعیتی آنها در جامعه را داشته باشند. همچنین کارشناس ارتباط با رسانه های روابط عمومی با برقراری ارتباط موثر و مناسب با خبرنگاران و گردانندگان رسانه ها می توانند از ظرفیت های موجود در آنها در موقعیت های زمانی مختلف در طول سال استفاده کنند.

 

کلید حل معما در دستان مدیران استانی

هدف این یادداشت آموزش آنچه که بنام ارتباط با رسانه های روابط عمومی مطرح شده نبوده و ذاتا در این فرصت کوتاه نیز نمی گنجد. اما بایستی قبول کنیم که در ایران رسانه ها به دولت وابسته بوده و روابط عمومی ها نیز مستقیما از سوی مدیران و با طرز تفکر آنان اداره می شوند. طبعا با چنین وضعیتی مدیران باید جوابگوی ضعف ها و نارسایی ها باشند.  مخاطب اصلی بنده مسئولان آذربایجان شرقی هستند که پشت میز تصمیم گیری نشسته اند و در این موارد نیز باید پاسخگو باشند. مدیران ادارات، نهادها و سازمان ها در اولین فرصت باید به این سوال پاسخ دهند که پس از شروع به کار خویش برای روابط عمومی سازمان زیرمجموعه خویش چه کرده اند؟ چقدر برای پاسخگویی به افکار عمومی همت و عطش داشته اند؟ در رابطه با تقویت عملکرد ارتباط با رسانه های واحد روابط عمومی خویش چه اقداماتی انجام داده اند؟  در رابطه با تقویت عملکرد ارتباط با رسانه های واحد روابط عمومی خویش چه اقداماتی انجام داده اند؟ و….

 

چاقوی دو لبه ای به نام جذب خبرنگاران در نهادهای روابط عمومی ادارات:

البته در سال های اخیر شاهد افزایش تقاضای سازمان ها در امر جذب خبرنگاران به واحد های روابط عمومی هستیم. این رویه به نوبه خویش جایگاه ارتباط با رسانه ها در روابط عمومی ادارات و سازمان ها را ارتقا داده و ضعف روابط عمومی ها در مقوله اطلاع رسانی را جبران می کند. واحد های روابط عمومی شهرداری تبریز در جذب روزنامه نگاران فعال شهرمان عملکرد خوبی داشته اند. اما مشکلی که با جذب خبرنگاران خبره نمود پیدا می کند تضعیف بدنه اجرایی رسانه ها و نشریات محلی است. باید گفت در حوزه مطبوعات و نشریات استانی ضعف های زیادی داشته و هنوز نتوانسته ایم روزنامه ای مناسب و در خور شان تاریخی و فرهنگی آذربایجان داشته باشیم. مقوله ای که بررسی و تحلیل آن فرصت دیگری طلبیده و در این یادداشت مجال پرداخت به آن وجود ندارد. در مورد اطلاع رسانی از رادیو و تلویزیون شبکه استانی نیز فارغ از کیفیت ارائه اخبار میتوان با افزایش بخش های خبری و جذب افراد متخصص پروسه اطلاع رسانی در سطح استان را تقویت کرده و از ظرفیت رسانه های دیداری و شنیداری بطور موثرتری استفاده نمود.

لازم به ذکر است که استاندار آذربایجان شرقی در اقدامی قابل تامل برای اولین بار مشاور رسانه ای انتخاب کرده اند. سئوال این است که این انتصاب منجر به چه تحولات و تاثیراتی اولا در تعامل استانداری با رسانه های مختلف استان و دوما بر ارتباط ادارات و دستگاه های دولتی با رسانه ها برای تقویت اطلاع رسانی به مردم و افکار عمومی داشته است؟ فرهنگ و ارشاد اسلامی آذربایجان شرقی به عنوان متولی اصلی روابط عمومی برای تقویت این واحد ها چه برنامه های آموزشی را به اجرا در آورده است؟ متولی آموزش کارشناسان رسانه ای در استان کدام سازمان یا دانشگاه است؟

 

جای خالی روابط عمومی ها و رسانه ها در سند ملی توسعه استان

با نگاهی به عملکرد دستگاه های اجرایی بنظر می آید استان آذربایجان شرقی فاقد سیاستگذاری منسجم در امر رسانه ها و اطلاع رسانی به مردم هست. از نمونه های اخیر می توان به عدم برگزاری مراسمی در بزرگداشت روز روابط عمومی (۲۷ اردیبهشت) در سال جاری و یا برنامه های اجرا شده تجلیل از خبرنگاران در هفته گذشته اشاره نمود. شاید تعداد اندکی از روابط عمومی های دستگاه های اجرایی استان در مقوله ارتباط با رسانه ها دارای برنامه ریزی مدون باشند. نگاهی به سند ملی توسعه استان آذربایجان شرقی نیز نشانگر این است که مسئولان رده بالای استانمان اهمیتی به جایگاه روابط عمومی ها و رسانه ها و اطلاع رسانی در توسعه استان نداده اند. نبود  آیتم های مهمی نظیر اطلاع رسانی، رسانه ها، روابط عمومی ها و افکار عمومی در سند ملی توسعه استان آذربایجان شرقی قابل تامل است. امر مهمی که همواره از قلم می افتد اما با توجه به شرایط جهانی و واقعیت های امروزی شایسته توجه وافر می باشد. به نظر نگارنده نبود استراتژی رسانه ای در آذربایجان شرقی و یک روزنامه وزین سراسری در استان می تواند در میان تنگناها و محدودیت های سند توسعه استانمان قرار بگیرد تا حداقل در آینده قدم هایی برای حصول آن برداشته شود.

امید است با مطالعه این یادداشت مسئولین امر در نگاه خود به علوم ارتباطات، روابط عمومی ها و رسانه ها تجدید نظر کرده و آنها را در جایگاه شایسته و بایسته شان تعریف کنند.

* دکترای علوم ارتباطات ( گرایش روابط عمومی و تبلیغات)

[۱] نگرشی بر روابط عمومی بومی ایران به اهتمام سید مجتبی علوی

[۲] جزوه آموزشی ارتباطات رسانه ای در روابط عمومی، تدوین و تنظیم: فردین صحرایی