در یک غروب دل‌گیر کننده زنی یکه و تنها در کنار خیابان ایستاده است؛ صدای بوق های ماشین‌هایی که قصد سوار کردنش را دارند تا صدها متر آن طرف‌تر هم شنیده می‌شود.
"الناز" یک بانوی مطلقه و مادر دو فرزند است؛ او سواد کافی نداشته و برای گذران زندگی خود در خانه‌های مردم کار می‌کند.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا) منطقه آذربایجان‌شرقی، به گفته وی، صاحب خانه‌ای که در آن کار می‌کند، فردی مومن بوده و از وی حمایت می‌کند؛ اما قبل از پیدا کردن این شغل، به قول خودش دست به دامن هر نامردی شده است.
الناز از اوایل روزهای طلاقش می‌گوید و این که چقدر در آن روزها شکننده و آسیب‌پذیر بوده است؛ زنی جوان که سواد آن چنانی نداشت و مجبور بود ساعت‌ها در خیابان پرسه بزند تا بتواند کاری دست و پا کند، اما در این میان به جای پیشنهاد کار، به او پیشنهادهای دیگری داده می‌شد.!
کمبود حمایت‌های عاطفی از یک سو و نبود شغل و درآمد برای گذران زندگی و بزرگ کردن فرزندان نیز از سوی دیگر، دو عاملی بود که زندگی وی را به شدت تحت تاثیر قرار داد.
وی می‌گوید: با گذر زمان، احساس تنهایی و بی‌کسی و به‌خصوص مشکلات مالی و نداشتن شغل مناسب و همچنین نداشتن آگاهی و تجربه در برخورد با افراد، شخصیت و هویت مرا دچار تزلزل کرد؛ به طوری که دیگر از ارتباطات موقت زناشویی کراهت نداشته و حتی به عنوان منبع حمایتی خوب پذیرفته بودم؛ ارتباطاتی که شاید زندگی بسیاری از افراد را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
الناز در خصوص ارتباط هایش می‌گوید، اینکه چگونه در طول زمان و به صورت تدریجی و حتی بی‌آنکه خودش هم بفهمد آلوده به چه کارهایی شده است؛ شرایطی را که الان ریحانه در آن زندگی می‌کند دیگر از آن قداست گذشته بسیار فاصله گرفته است.
الناز به اعتقاد خودش عدم آگاهی و عدم حمایت مالی و نبود شغل مناسب را از مهم‌ترین عوامل این گمراهی می‌داند.
مرضیه، زنی که حدود 10 سال پیش دقیقا دوسال پس از آغاز زندگی مشترک، همسرش را در یک سانحه رانندگی از دست داد، و خودش ماند و یک نوزاد که اکنون پسری 10 ساله شده و شاگرد اول مدرسه اش است.
شوهر مرضیه در حالی که خانه آنها نیمه کاره و در مرحله نازک کاری بود جان خود را از دست داد و از آن زمان به دلیل نداشتن بودجه کافی هنوز دیوارهای خانه از گچ سیاه است، مرضیه در همان خانه یکی از اتاق ها را تبدیل به آرایشگاهی کرده است که به دلیل نداشتن تابلو و محیط شیک و مناسب، فقط برخی از همسایه ها به وی مراجعه می‌کنند و با همین درآمد کم زندگی خود و پسرش را می گذراند.
او می‌گوید؛ باید مادر باشی و بدانی که بدون پدر، بزرگ کردن بچه در این شرایط جامعه چقدر سخت است، تمام مسئولیت‌ها بر عهده من است، پیشنهادهایی برای ازدواج داشتم ولی برای اینکه پسرم از بودن ناپدری در خانه اش رنج نبرد به کل قید ازدواج را زده ام، هیچ تفریحی ندارم و هیچ امیدی به جز پسرم....
بوی افسردگی و ناامیدی در دیوارهای خانه مرضیه موج می‌زند، مرضیه پاکدامنی پیشه کرده و دست نیاز به سوی هیچ کس دراز نمی‌کند، با تمام قوا روی پای خود ایستاده ولی به شدت در مشقت است.
هر قدر در خصوص رفع مشکلات زنان سرپرست خانوار هزینه و برنامه‌ریزی شود باز هم کم است
"سهیلا امیری"، مدیرکل امور بانوان استانداری آذربایجان‌شرقی، در این خصوص بیان کرد: وظیفه‌ی ذاتی اداره کل امور بانوان استان رسیدگی به اینگونه بانوان نبوده و دستگاه‌هایی مثل کمیته‌امداد، بهزیستی و ... رسیدگی به امور بانوان سرپرست خانوار و حمایت از آنها برعهده داشته و در این خصوص نیز با جدیت عمل می‌کنند.
وی گفت: صندوق کارآفرین امید نیز در این خصوص از بانوان سرپرست خانوار بر اساس مهارت‌هایی که از طریق سازمان فنی‌حرفه‌ای و بر اساس گواهی مهارت دارند، حمایت کرده و در حد حرفه و علاقه‌ای که دارند در جهت ایجاد اشتغال به این بانوان وام اعطا می‌کند.
وی با اشاره به اینکه بانوانی که سرپرست خانوار هستند باری سنگین بر دوش دارند، تاکید کرد: خانواده‌های دارای پدر و مادر راحتتر اداره شده و فرزندان نیز در چنین خانواده‌ای بهتر تربیت می‌شوند؛ اما در خانواده‌های بی‌سرپرست و یا بدسرپرست زحمت زیادی بر دوش مادر افتاده و تربیت فرزندان نیز سخت می‌شود.
امیری گفت: هر چند ارگان‌هایی مانند کمیته امداد و بهزیستی در خصوص حمایت‌های همه جانبه از این نوع بانوان بسیار تلاش و فعالیت می‌کنند؛ چراکه در اینگونه خانواده‌ها، علاوه بر مشکلات مالی یک‌سری مشکلات دیگر نیز برای بانوان اتفاق می‌افتد که نیاز به توجه ویژه‌ای دارد.
وی با بیان اینکه کمیته امداد در این خصوص نقش موثری دارد گفت: از آن زمانی که بنای این دستگاه گذاشته شد اینگونه بانوان بسیار مورد حمایت قرار گرفته و آبرو و منزلت‌شان نیز حفظ شده است.
وی تاکید کرد: شاید دیدگاهی که در این خصوص وجود دارد، اینگونه باشد که حمایتی از اینگونه بانوان به طور جدی نمی‌شود؛ اما آمار و ارقامی که اداره کل بهزیستی، کمیته امداد و شهرداری ارائه می‌دهند، حاکی از حمایت‌های همه جانبه این دستگاه‌ها و بخصوص کمیته‌امداد امام‌خمینی(ره) است که مانند یک خانواده برای اینگونه بانوان عمل کرده و زنان بی سرپرست را تا حد زیادی از آسیب ها حفظ کرده است.
مدیرکل اداره امور بانوان استانداری آذربایجان‌شرقی با اشاره به اینکه کمیته امداد امام خمینی(ره)، ارگانی است که همه‌جانبه به موضوع زنان سرپرست خانوار رسیدگی می‌کند، تشریح کرد: کمیته امداد در این خصوص برنامه‌های فرهنگی موثر و همچنین برنامه‌های مشاوره‌ای به‌منظور رسیدگی به مشکلات روحی اینگونه خانواده‌ها تدارک دیده است و همچنین در کارگاه آموزشی مخصوص برای اینگونه بانوان حرفه‌آموزی می‌کند.
وی افزود: در کنار این برنامه‌ها به همت کمیته امداد، "تشکل‌های مردم نهاد" نیز هستند که در قالب انجمن‌ها و خیریه‌ها و همچنین صندوق مستمندان و خیریه نوبر که در خصوص حمایت‌های جدی در سطح کشور حرف اول را می‌زند، حمایت همه جانبه‌ای در خصوص زنان سرپرست خانوار ارائه می‌دهند.
وی ادامه داد: اداره کل امور بانوان نیز در مورد حمایت از این زنان، در هرکجا که احساس نیاز کند برنامه‌ریزی کرده و جلساتی را ترتیب داده و این مسائل را در آنجا مطرح می‌کند.
امیری با اشاره به اینکه هر دستگاه به حد توان خود به امور زنان سرپرست خانوار رسیدگی می‌کند، گفت: اداره کل بهزیستی نیز با وجود اینکه افراد زیادی را تحت پوشش قرار داده اما به این امور نیز توجه کافی مبذول داشته و فعالیت‌های زیادی در این خصوص انجام می‌دهد.
وی تاکید کرد: اداره کل امور بانوان استانداری استان نیز تا جایی که بتواند از طریق صندوق کارآفرین امید پیگیری‌های لازم را می‌کند تا حمایت‌ها و وام های لازم به برخی از زنان سرپرستی که از لحاظ شرایط در اولویت قرار دارند، قرار بگیرد؛ این صندوق‌ها نیز توسط قانون ایجاد شده و بر اساس قوانینی که بر آنان تعریف شده است در این مسیر حرکت می‌کنند.
وی در خصوص اقدامات این اداره در مورد زنان سرپرست خانوار یادآور شد: اداره کل امور بانوان در هر کجا که زن سرپرست خانواری را در وضعیت نامناسب مالی و روحی ببیند وارد عمل شده و طبق توضیحاتی که به مسئولان زیربط ارائه می‌دهد تا وام و حمایت‌های مالی سریع‌تر در اختیار اینگونه بانوان قرار بگیرد.
این مسئول با اشاره به اینکه هر قدر که در این خصوص هزینه و برنامه‌ریزی شود باز هم کم است، گفت: جای امیدواری است که دستگاه‌هایی در این خصوص مسئولیت دارند و به‌خوبی نیز توانسته‌اند فعالیت‌های صادقانه و مجدانه زیادی را انجام دهند و تمام توان خود را در این راه به کار گرفته‌اند.
وی خاطرنشان کرد: با وجود تمامی حمایت‌هایی که در این خصوص انجام می‌شود، باز هم در این حوزه نیاز به تلاش بسیار است که امید است، این دستگاه‌ها اعتبارات بیشتری در اختیار گرفته و فعالیت‌های خود را بسط دهند.
وی افزود: اداره کل امور بانوان استانداری استان نیز تا حد توان خود در جاهایی که لازم است هماهنگی‌ها و توصیه‌های لازم را ارائه می‌دهد و همچنین بیشتر برنامه‌های این اداره بر روی فعالیت‌های فرهنگی متمرکز شده است.
امیری ادامه داد: در اواخر سال 94 نیز تلاش‌های زیادی از سوی این کارکنان این اداره انجام شد تا اعتباراتی که از معاونت ریاست جمهوری از سوی امور بانوان به این اداره لحاظ شده بود، بازگشت داده نشود و در اختیار اداره کل امور بانوان استان قرار بگیرد.
وی در خصوص برنامه‌های اداره کل امور بانوان استانداری استان در سال‌جاری بیان کرد: برنامه‌هایی با عنوان " طرح توان‌افزایی و ارتقای تاب‌آوری زنان " از اواخر اردیبهشت ماه شروع شده است؛ چرا که امروزه در بسیاری از مواقع نبود تاب و تحمل بانوان در برخورد با مسائل منجر به طلاق شده و همین پدیده است که زنان سرپرست خانوار و مشکلات مربوط به آنها در جامعه را به‌وجود می‌آورند.
وی با اشاره به اینکه عدم تاب‌آوری زنان مانع از آن می‌شود که بتوانند در مقابل مشکلات راه حل معقول و منطقی پیدا کنند افزود: امروزه زوج‌های جوان در برخورد با مشکلات طلاق را به عنوان تنهاترین راهکار می‌بیند که در این صورت با طلاق، سرپرست خانواده حذف شده و زنی بیوه با فرزندی که به آن فرزند طلاق گفته می‌شود در جامعه حضور یافته و باعث ایجاد آسیب‌های اجتماعی می‌شوند.
مدیرکل امور بانوان استانداری استان خاطرنشان کرد: در تلاش خواهیم بود "طرح آموزشی مهارت‌های ده گانه زندگی" را که با همکاری جهاد دانشگاهی استان آذربایجان‌شرقی انجام می‌شود را در سطح استان و همچنین شهرستانها برگزار کرده و آموزش‌های لازم را به بانوان ارائه دهیم و همچنین حدود 20 نفر NJO” نیز به منظور مربی و انتقال اطلاعات به دیگران، به مدت 360 ساعت آموزش می‌بینند.
وی یادآور شد: قراردادی نیز با جهاد دانشگاهی استان آذربایجان‌شرقی به منظور "تحکیم بیان خانواده" که سند توسعه‌ی استان ماست، منعقد شده است که در راستانی تحکیم بنیان خانواده‌ها بوده که در شهرستان‌هایی که جهاد دانشگاهی استان در آنها شعبه دارد برگزار می‌شود.
وی با بیان اینکه فالیت‌های اداره کل امور بانوان استان بیشتر در کارهای فرهنگی متمرکز است، تشریح کرد: امور بانوان نهادی نیست که بتواند آن‌چنان مبلغ یا تسهیلاتی را به بانوان سرپرست خانوار تخصیص دهد از این‌رو اساس کارهای ما فرهنگ‌سازی بوده و در سال‌جاری نیز ما شاهد یک‌سری کارهای مفید فرهنگی در حوزه ی زنان و خانواده خواهیم بود که متعاقبا بر روی پایداری زندگی و جلوگیری از طلاق تاثیر خوبی خواهد داشت.
امیری در خصوص طریقه‌ی شناسایی و جذب زنان سرپرست خانوار بیان کرد: این زنان بر اساس مراجعاتی که به مراکز خاص و یا در جلسات و همایشها شناسایی شده و یا خودشان بر حسب اطلاعاتی که دارند نسبت به این کار اقدام می‌کنند و همچنین از طریق اداره‌کل بهزیستی و کمیته امداد نیز بانوانی به این اداره معرفی می‌شوند.
وی با اشاره به اینکه در این خصوص باید به فعالیت‌های فرهنگی توجه زیادی شود، تاکید کرد: کارهای فرهنگی باید در این خصوص تداوم یافته و حتی برای مدت کوتاهی هم قطع نشود؛ چرا که بسیاری از مشکلاتی که در جامعه برای اینگونه بانوان می‌افتد از روی ناآگاهی بوده و ما نیز بارها در بازدیدهای خود از زنان آسیبدیده شاهد بوده‌ایم که تنها چیز عدم اطلاع کافی در خصوص این مسائل بوده است.
وی گفت: وقتی زنی به سمت اعتیاد سوق پیدا می‌کند کاملا مشخص است که نتیجه زندگی وی درنهایت چیزی جز از هم‌پاشیدگی و نابودی نخواهد بود؛ هرچند زنان در تاریخ به صبر و تحمل مشهور بوده‌اند اما متاسفانه در بین آقایان کم پیدا می‌شود که بتواند اعتیاد همسرش را تحمل کند از این‌رو وی را طلاق می‌دهد.
این مسئول ادامه داد: ما نیز در تلاش هستیم که در زمینه‌ی آگاهی‌دهی جدی‌تر عمل کنیم؛ چرا که برخی از زنان نیز به علت عدمآگاهی و صرفا به‌منظور استفاده‌های لاغری و آرایشی درگیر اعتیاد می‌شوند و ما نیز با برگزاری همایشات و نمایشگاه‌ها آگاهی‌های لازم را به بانوان ارائه می‌دهیم تا در برخورد با جنین مسائلی با احتیاط برخورد کنند.
وی با اشاره به مصرف زیاد قلیان توسط زنان، اظهار کرد: این موضوع پیش زمینه‌ی مشکلات دیگری است که متاسفانه در بین قشر جوان نیز به عنوان ابزاری برای مد استفاده می‌شود؛ از این‌رو باید در این موضوعات بیشتر پرداخت شده و تبلیغ شود.
وی گفت: باید در خصوص پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی، به بحث فرهنگ‌سازی توجه و هزینه‌ی ویژه‌ای شود؛ چراکه هر اندازه که در این خصوص هزینه شود همانقدر از خطرات و آسیب‌های آینده پیشگیری خواهد کرد وهمچنین باید از سطح مقطع راهنمایی به این موضوع پرداخته شود؛ چرا که فرزندان در این دوره آسیب‌پذیر تر بوده و بیشتر به سمت پیروی از همسالان و رفتارهای ناهنجار سوق پیدا می‌کنند.
امیری با بیان اینکه باید قدر امنیت و آرامشی را که در جامعه ما حاکم است بدانیم، گفت: باید تلاش کنیم که با فعالیت‌های آموزشی و فرهنگی، اصول زندگی و فرهنگ ایرانی-اسلامی را در جامعه بسط داده و حفظ کنیم.
مدیرکل امور بانوان استانداری با اشاره به وضع بدحجاب و عفاف در جامعه، بیان کرد: جوانان باید به این مسئله اعتقاد قلبی داشته و به این نقطه برسند که ایمان زبانی کافی نبوده و باید به دستورات خدا عمل کنند.
وی خاطرنشان کرد: باید به معضلات فضای مجازی و جامعه توجه کنیم؛ چرا که تمامی این مسائل و مشکلات در جامعه باعث نابودی خانواده‌ها شده و متعاقبا زنانی را بی‌سرپرست می‌کند و همچنین زنان نیز باید این نکته را درک کنند که عدم رعایت شئونات اخلاقی در جامعه فضای بدی را ایجاد کرده و متعاقبا نیز و به زندگی خود وی ضربه خواهد زد.
وی گفت: معنای اقدامات فرهنگی آن نیست که تنها با مراسمات و جلسات اصول تکرار کنیم؛ چراکه باید سعی کنیم در وجود خودمان و جوانان تغییراتی ایجاد کرده و فضای جامعه را سالم نگه‌داریم و همچنین باید در این خصوص از توصیه‌های ائمه(ع) استفاده کنیم؛ چراکه بیشتر توصیه‌های بزرگان دینی ما نیز در جهت حل این مسائل می‌باشد.
امیری با اشاره به قرارداد این اداره با کتابخانه تربیت گفت: از تمامی نهادها و افرادی که کتاب‌هایی در خصوص خانواده و زنان دارند درخواست می‌شود که کتاب‌هایشان را به این کتابخانه اهداء کرده و در تجهیز این کتابخانه که مردمی بوده کمک کنند؛ "کتابخانه مخصوص بانوان" از کتاب‌های تشکیل می‌شود که خود مردم اهدا کرده‌اند.
وی گفت: هدف ما از ایجاد کتابخانهی بانوان ترویج فرهنگ کتابخوانی است؛ چرا که طبق آمار، کتابخوانی در جامعه ما به دو دقیقه در روز کاهش یافته است؛ از این‌رو اداره‌کل امور بانوان استان مرکزی را در کتابخانه تربیت تبریز با شعار افتتاحیه‌ی آن که "یک زن، یک کتاب" می‌باشد، ترتیب داده است.
وی خاطرنشان کرد: مقدماتی را نیز فراهم کرده‌ایم تا پارکی را ویژه‌ی بانوان با سالن‌های مختلف ایجاد کنیم که بانوان در آن از لحاظ پوششی نیز راحت بوده و از لحاظ امکانات نیز بسیار مجهزتر از پارک‌های بانوان موجود در شهر باشد.
مهم‌ترین موضوع در خصوص زنان سرپرست خانوار بحث اشتغال آنان است
"محسن ارشدزاده"، مدیرکل بهزیستی آذربایجان‌شرقی نیز در خصوص حمایت‌های این اداره از زنان سرپرست خانوار اظهار کرد: تعداد زنان سرپرست خانواری که تحت پوشش این مرکز قرار دارند، 9هزار و500 نفر بوده که برای این خانواده‌ها و بر اساس بعد خانوار مستمری پرداخت می‌شود.
وی افزود: به منظور تامین مخارج مسکن، توانمندسازی و اشتغال و تحصیل این خانواده‌ها نیز بسته‌های حمایتی در نظر گرفته می‌شود.
ارشدزاده بیان کرد: مهم‌ترین موضوع در خصوص زنان سرپرست خانوار بحث اشتغال آنان است که بهزیستی استان در جهت توانمندسازی و اشتغال این بانوان، سرمایه‌های بلاعوض داده و همچنین با آماده‌سازی و آموزش مهارت‌های شغلی مورد علاقه‌ی این بانوان و یا مورد نیاز جامعه آموزش داده می‌شود و همچنین تا سقف 15 میلیون تومان نیز وام بدون بهره در این خصوص به بانوان اعطا می‌شود.
وی در خصوص بیمه اجتماعی زنان سرپرست خانوار اظهار کرد: از پنج سال پیش "طرح بیمه اجتماعی زنان سرپرست خانوار" اجرایی شده است و تاکنون نیز سه هزار و 800 نفر از زنان سرپرست خانوار استان را تحت پوشش قرار داده است که حق بیمه‌ی این بانوان توسط اداره کل بهزیستی استان پرداخت می‌شود.
وی در خصوص برنامه‌های فرهنگی این اداره برای خانواده‌های زنان سرپرست خانوار، تاکید کرد: برگزاری برنامه‌های فرهنگی، تفریحی، اردویی و زیارتی از جمله برنامه‌های این اداره می‌باشد که در سال گذشته در این خصوص تعدادی از این خانواده‌ها را به سفر زیارتی مشهد مقدس اعزام کردیم.
مدیرکل بهزیستی استان گفت: آسیب‌های اجتماعی که در جامعه وجود دارد متعاقبا منجر به طلاق در خانواده‌ها شده و پدیده‌ی خانواده‌های بدون سرپرست را به وجود می‌آورد؛ از این‌رو باید در خصوص پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی تلاش کنیم.
وی در خصوص حمایت از زنان معتاد نیز اظهار کرد: به منظور حمایت از این بانوان مراکزی از طریق بهزیستی و دانشگاه علوم پزشکی با عنوان "کمپ ترک اعتیاد" در سطح شهر ایجاد شده است و همچنین مرکزی هم در جهت توزیع بسته‌های بهداشتی و آموزش‌های بهداشتی در خصوص مصرف مواد مخدر به بانوان ارائه داده می شود تا در این جریان به بیماری دیگری دچار نشوند.
وی گفت: به منظور حمایت از زنان بی پناه، مکانی به نام "شیلتر بانوان" نیز در استان وجود دارد که محلی برای اسکان این بانوان می باشد.
بر اساس این گزارش؛ زنان سرپرست خانوار در جریان زندگی و در برخورد با مشکلات فراوانی که پیش‌روی آن‌هاست، دچار آسیب شده و به تبع آن آسیب‌هایی نیز به بدنه‌ی اجتماع وارد می‌شود؛ از این‌رو باید موضوع زنان بی‌سرپرست بیشتر مورد توجه قرار گرفته و چاره‌های زیادی در این خصوص اندیشیده شود؛ چرا که با توجه به فرمایش حضرت علی(ع) که می‌فرمایند: اِنَّ اَلْمراَهَ رَیْحانه "زن، مانند گل است" از این‌رو نباید شرایطی فرهم باشد که زنان در فضای خشن جامعه مورد هجمه‌ی مشکلات قرار گرفته و لطایف روحی خود را از دست داده و در مسیری حرکت کنند که نهایت آن نابودی است.
گزارش از: مهری هاشم زاده
